Το Επαχτίτικο παζάρι
Η Εμποροπανήγυρη είναι αρχαίος θεσμός, που ακολούθησε εξελικτική πορεία στη διαδρομή του χρόνου. Κατά την αρχαιότητα η Πανήγυρη ήταν θεσμός με εκδηλώσεις του πολιτιστικού βίου των Ελλήνων στη λατρεία κάποιας θεότητας με θρησκευτικές, αθλητικές και θεατρικές εκδηλώσεις.ίστηκαν και κατά την Βυζαντινή περίοδο σε πόλεις της αυτοκρατορίας, όπως στην Κωνσταντινούπολη, την Τραπεζούντα, το Μυστρά και τη Θεσσαλονίκη.
Επίσης, πανηγύρεις απαντώνται στα χρόνια της Ενετοκρατίας και της Οθωμανικής κατοχής. Ακόμη, υπό την ξενική αυτή κατοχή, ήταν ονομαστές οι Πανηγύρεις της Τρίπολης, της Κυπαρισσίας, της Γαστούνης και των Καλαβρύτων, όπως και αυτές της Λειβαδιάς και της Λαμίας.
Μετά την αποκατάσταση του νεότερου ελληνικού κράτους, είχαν επιβιώσει αρκετές Πανηγύρεις, άλλες καθιερωμένες εθιμοτυπικά και άλλες συστημένες με διάφορα διατάγματα. Όσο προχωρούσε ο καταμερισμός των έργων και ο οικονομικός βίος γινόταν περισσότερο σύνθετος, μεγάλωνε το εμπορικό στοιχείο στην Πανήγυρη με τη συνάθροιση του λαού από ευρύτερες περιοχές.Έτσι η Πανήγυρη εξελίχτηκε σε Εμποροπανήγυρη, πάντα όμως συνδεμένη με το θρησκευτικό στοιχείο σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου.
Στη Ναύπακτο η καθιέρωση της ετήσιας Εμποροπανήγυρης συνδέθηκε με την εορτή του πολιούχου της πόλης Αγίου Δημητρίου και καθιερώθηκε από την αρχή ως «Επαχτίτικο Παζάρι». Η επιλογή του χρόνου δεν ήταν άσχετη από τη θρησκευτική πίστη, την ανάγκη ψυχαγωγίας και την διαδικασία του οικονομικού βίου με εμπορικές δραστηριότητες, όπως η πώληση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής και η προμήθεια των αναγκαίων αγαθών.
Όλοι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι άνθρωποι του μόχθου στην ύπαιθρο και την πόλη, ανταποκρίνονταν στο θρησκευτικό τους συναίσθημα, αποδίδοντας τις ευχαριστίες τους για την παραγωγή, που έχουν αποκομίσει, και εκφράζοντας τις παρακλήσεις τους για την απόδοση των νέων σπορών, που ακολουθεί, ύστερα από λίγες ημέρες. Δεύτερον, είναι η εποχή διάθεσης των προϊόντων τους και προμήθειας των αναγκαίων για το χειμώνα, που ακολουθεί. Και τρίτον, η σύμπτωση της Εμποροπανήγυρης με κάποιες εποχιακές οικονομικές δυνατότητες των κατοίκων της περιοχής, επόμενο ήταν να παρακολουθείται από την ικανοποίηση της έμφυτης ανάγκης του ανθρώπου για ψυχαγωγία.
Για την καταγραφή των δραστηριοτήτων αυτών συγκέντρωσα όσα στοιχεία μπορούσα από γραπτές και προφορικές μαρτυρίες. Τα στοιχεία αυτά, σε μια δημιουργική συνεργασία, εμπλουτίστηκανμε βιώματα του αείμνηστου Γιάννη Βαρδακουλά και με κάποιο αρχειακό υλικό του δάσκαλου Θωμά Παναγιωτόπουλου. Έτσι προέκυψε μια ενδιαφέρουσα μελέτη για μια διαχρονική, οικονομική και θρησκευτική δραστηριότητα της Ναυπακτίας.
Γιάννης Χαλάτσης