Ξύλινα σκάφη στην αχλύ της Μνήμης και του ονείρου.
Γιάννη Χαλάτση, ο κόσμος της ακτοπλοϊας στον Κορινθιακό κόλπο
Έχοντας ως οδηγό την αγάπη για τον τόπο του και ύστερα από πολύχρονη και πολύμοχθη συγκέντρωση στοιχείων, ο Γιάννης Χαλάτσης αφιερώνει με σεβασμό και αγάπη στους συμπολίτες του ένα χρήσιμο βιβλίο για την παράκτια ακτοπλοΐα στον Κορινθιακό κόλπο. Η εργασία αυτή καλύπτει τις ναυτικές δραστηριότητες των δύο τελευταίων αιώνων στα βόρεια παράλια του Κορινθιακού κόλπου. Πρόκειται για ένα καλαίσθητο βιβλίο, των 368 σελίδων, που βασίζεται σε προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που ασχολήθηκαν με την παράκτια ακτοπλοΐα και σε έρευνα στα παλιά νηολόγια του λιμανιού της Πάτρας. Τα κείμενα εμπλουτίζονται από 125 παλιές και σπάνιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες με θέμα το ναυτικό κόσμο της ευρύτερης περιοχής. Γίνεται λεπτομερής αναφορά στις ναυτικές δραστηριότητες της παράκτιας ακτοπλοΐας του Κρυονερίου, της Κάτω Βασιλικής, του Σοποτού, του Αντιρρίου, της Ναυπάκτου, του Μοναστηρακίου, του Μαραθιά, της Σεργούλας, των Τριζονιών, της Ερατεινής, του Γαλαξιδίου και της Ιτέας.
Το έργο αυτό τοποθετείται στο μεταίχμιο της λαογραφικής μελέτης και της κοινωνιολογικής έρευνας της παράκτιας ακτοπλοΐας καθώς και της εξέλιξης των σχετικών με αυτή την εργασία επαγγελμάτων. Σ’ αυτή τη μελέτη ο αναγνώστης βρίσκει στοιχεία ταυτότητος πλοιοκτητών και ναυτικών, περιγραφή των καϊκιών και τη διαδικασία κατασκευής ξύλινων σκαφών στα καρνάγια της ευρύτερης περιοχής.
Η έκδοση της μελέτης αυτής χορηγήθηκε από το Σύνδεσμο Προστασίας και Ορθολογικής Ανάπτυξης του Κορινθιακού κόλπου και τα περισσότερα βιβλία θα μοιραστούν στους Δήμους που αποτελούν το Σύνδεσμο. Μικρός αριθμός βιβλίων θα διατεθεί από τα βιβλιοπωλεία της πόλης μας.
Συστήνουμε στους κατοίκους των περιοχών που καθρεφτίζονται στα νερά του Κορινθιακού κόλπου να διαβάσουν το βιβλίο αυτό, ώστε να αποκτήσουν σαφέστερη γνώση της ιστορικής διαδρομής της περιοχής και να συμβάλλουν στη διατήρηση της ναυτικής μνήμης της περιοχής.
Ρούμελη, Ναυσικά κι Ισμήνη. Σπίθα, Μαρίκα και Ζαργάνα. Δέσποινα, Δαμασκηνή και Έλλη. Όλγα, Πανωραία κι Αγαθή. Αύρα, Σουλτάνα, Μαριάννα! Τα παραπάνω είναι μερικά από τα 200 περίπου ονόματα σκαφών που έκαναν το «πέραμα» από Ιτέα, Γαλαξίδι, Ερατεινή, Τριζόνια, Μοναστηράκι, Ναύπακτο, Αντίρριο και Κάτω Βασιλική, προς τις ακτές της Αχαΐας (Αίγιο, Ψαθόπυργο, Πάτρα), προτού αρχίσει να εκσυγχρονίζεται η περιοχή με το Πορθμείο Ρίο - Αντίρριο (1946) και αργότερα με την κατασκευή του δρόμου Ιτέας - Ναυπάκτου (1970).
Από κει και μετά «τα όμορφα ξύλινα σκάφη […] έπαψαν πλέον να διασχίζουν τα νερά του Κορινθιακού κόλπου. Κάποια πουλήθηκαν σε ναυτικούς άλλων λιμανιών, κάποια εγκαταλείφθηκαν και σάπισαν στη θάλασσα ή στη στεριά και άλλα κατέληξαν στη φωτιά. Σήμερα μετά τη λειτουργία της γέφυρας, εξακολουθούν να υπολειτουργούν δύο πορθμεία στον Κορινθιακό. Το ένα συνδέει τον Άγιο Νικόλαο Δωρίδος με το Αίγιο και το άλλο το Αντίρριο με το Ρίο» (σ.42).
Ένα ταξίδι όμορφο στην αχλύ της μνήμης και του ονείρου είναι το βιβλίο του Γιάννη Χαλάτση «Ο κόσμος της ακτοπλοΐας στον Κορινθιακό Κόλπο (Η θάλασσα, η επικοινωνία και τα μικροεπαγγέλματα)», Ναύπακτος 2008.
Εθνολογικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος κείμενο, με πλούσιο πρωτογενές υλικό. Κατάλογοι πλοιοκτητών και ναυτικών, ονόματα και στοιχεία σκαφών απ’ το νηολόγιο Πατρών, προφορικές μαρτυρίες παλιών ναυτικών, δημοσιεύματα προπολεμικών εφημερίδων, φωτογραφίες από αρχεία οικογενειών και άλλα πολλά, καθιστούν τη μελέτη ενδιαφέρουσα από πλευράς επιστημονικής. Το επισημαίνει άλλωστε η καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Paris V. Descartes της Γαλλίας, κ. Αντιγόνη Μουσχούρη, η οποία προλογίζει το βιβλίο και το χαρακτηρίζει «σημείο αναφοράς και εξέλιξης ενός κόσμου, επαγγελμάτων και κοινωνικής κινητικότητας».
Προσωπικά μου δίνει την εντύπωση πως είναι ένα πόνημα - ποίημα με τη γλυκύτητα του νόστου στα περασμένα… Τότε που οι άνθρωποι δένονταν με τη δουλειά τους ή τότε που ο τόπος αγαπιόταν πολύ απ’ τους ανθρώπους του.
Τότε που τα ανθρώπινα πάθη άγγιζαν και τα αντικείμενα εργασίας και στην περίπτωση των σκαφών γίνονταν ονόματα Αγίων για να ’χουν την προστασία τους, ή τρανταχτοί χαρακτηρισμοί όπως «Ατρόμητος», «Αετός» ή «Λούης» για να δηλώνουν την αυτοπεποίθηση του καπετάνιου τους, ή ακόμα, ονόματα γυναικών αγαπημένων για να ταξιδεύουν τον έρωτά τους στην θαλασσοταραχή και στη γαλήνη του αρμυρού νερού.
Αλλά και όσοι υπήρξαν (υπήρξαμε) ταξιδευτές των μικρών ή μεγάλων γραμμών στο ίδιο όνειρο τυλίγονται … με στίχους του ποιητή
«ένα κοντά με τ’ άλλο τα βαπόρια
Τρίγλια, Χρυσώ, Ύδρα, Γόησσα, Φτερωτή…»
Χρυσούλα Σπυρέλη, 2008