Ομιλία στην τιμητική εκδήλωση για τον ζωγράφο Γιάννη Αρτινόπουλο

Είναι τιμή μου και χαρά μου που βρίσκομαι απόψε ανάμεσά σας για να πω λίγα λόγια για έναν ζωγράφο που συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες καλλιτεχνικές προσωπικότητες του εικαστικού χώρου. Αλλά κυρίως γιατί αναφερόμαστε στο έργο ενός σεμνού και ευγενικού ανθρώπου που με τα έργα του και το ήθος του τιμάει την πόλη μας.

Επειδή στο ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί αναφέρεται με λεπτομέρεια στη ζωή του δεν θα σταθώ καθόλου σε αυτές τις πληροφορίες. 

Θα πω μόνο ότι, αν ο κ. Αρτινόπουλος δεν σπούδαζε στο Βέλγιο όπου βρέθηκε στον δρόμο του ο σπουδαίος σουρεαλιστής ζωγράφος René Magritte ίσως να μην γινόταν αυτός ο καλλιτέχνης που γνωρίζουμε σήμερα.

Επίσης, θα συμπλήρωνα ότι αν δεν γύριζε μόνιμα στη Ναύπακτο ίσως το πλήθος των έργων του και τα χρώματα των πινάκων του να μην ήταν τόσο πλούσια, γοητευτικά και λαμπερά.

Η επιστροφή του στη Ναύπακτο ήταν για εκείνον πολύτιμο δώρο στην πορεία της ζωής του. Μέσα στο φωτεινό πυργόσπιτό του, στην άκρη του λιμανιού, έχοντας δίπλα του τη σύζυγό του Κατερίνα Σάββα και τον γιό τους Παναγιώτη αφιέρωσε τη ζωή του στη ζωγραφική και κράτησε σταθερά την καλλιτεχνική του έκφραση. Και καθώς είναι προικισμένος με εξαιρετικό ταλέντο και διαθέτει δημιουργική φαντασία και εμπειρία εξέλιξε και αναγέννησε την τέχνη του. 

Όταν βλέπουμε τα έργα του, παρατηρούμε αμέσως ότι έχει επηρεαστεί από τον σουρεαλισμό. Ο Γιάννης Αρτινόπουλος εμπνεύστηκε από τους μεγάλους σουρεαλιστές ζωγράφους αλλά ακολούθησε έναν δικό του ιδιαίτερο και πρωτότυπο τρόπο ζωγραφικής. 

Είναι αλήθεια ότι για να προσεγγίσει κανείς το έργο ενός σουρεαλιστή ζωγράφου πρέπει να έχει πολλές γνώσεις γύρω από τη ζωγραφική και την Τέχνη ειδικότερα. Εγώ δεν είμαι από αυτούς. Θα προσπαθήσω να κάνω κάποιες προσεγγίσεις απλές και κατανοητές.

Τρία είναι τα στοιχεία που απλώνει στον καμβά των έργων του. Το σχέδιο, τα χρώματα και η φαντασία. Και τα τρία αυτά στοιχεία τα διαθέτει ο Αρτινόπουλος σε υπερθετικό βαθμό. 

Οι σπουδές του στην  αρχιτεκτονική τον βοήθησαν στο σχέδιο.  Με την εξάσκηση του χεριού του μπορεί εύκολα να περάσει από τον κύκλο στο τετράγωνο, στις καμπύλες και στον τετραγωνισμό. Οι γραμμές του είναι καθαρές, το σχέδιο είναι ισορροπημένο και εκφράζει μια δυναμική που δίνει μια άλλη διάσταση στα καλλιτεχνικά του έργα. 

Τα χρώματα είναι το πιο δυνατό χάρισμα του Αρτινόπουλου. Η ευφάνταστη ομολογία του, που ακούγεται στο ντοκιμαντέρ ότι «κάθε πρωί πίνει ένα ποτήρι χρώματα», είναι μια φράση - κραυγή που θέλει να εκφράσει και να μοιραστεί μαζί μας ακόμη περισσότερο αυτό που αισθάνεται.

Διαχειρίζεται με μαεστρία τις αντιθέσεις με αποτέλεσμα ο συνδυασμός των χρωμάτων να αμβλύνει τη σκληρότητά τους και να αφήνουν στον θεατή μια γλυκύτητα και συνάμα να τον κατευθύνουν προς το μήνυμα του πίνακα. 

Ας δούμε τι λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης για τα χρώματα. «Όταν τελειώνω έναν πίνακα, κάθομαι και τον κοιτάζω αρκετή ώρα και ξάφνου ακούω τα χρώματα να μιλούν μεταξύ τους και να λέει το μαύρο στο κόκκινο: κοίτα είμαι πιο ωραίο από εσένα. Το ακούει το κίτρινο και σκάει στα γέλια. θυμώνει το κόκκινο και του χύνει μια άσπρη μπογιά και το σβήνει. Και να το δάκρυ του μαύρου χρώματος. Δηλαδή ξαναβάφεται».

Η δημιουργική του φαντασία ξεδιπλώνεται επάνω σε μια επιφάνεια και κτίζει έναν κόσμο του ονείρου και της ελευθερίας.

Ας δούμε τι λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης: «Δεν είναι εύκολο να πάρεις το μολύβι σου, να κάνεις μια απλή γραμμή και να 'χει μια λειτουργικότητα. Ο σουρεαλισμός θέλει φαντασία. Για παράδειγμα, μία πόλη σχεδιάζεται με γραμμές δικτυωτές. Σήμερα κάπου πήγα και πέρασα από κάτι μικρά δρομάκια. Εκείνο που ερχόταν από τον βορρά, είχε τόση δροσιά, ενώ εκείνο που ήταν από την ανατολή προς δύση, είχε τόση ζέστη. Είναι και αυτό μια σκέψη. Θα μπορούσε να αποτυπωθεί όλο το σκηνικό σ’ έναν πίνακα. Να φτιάξουμε το δρομάκι που έχει αέρα και δροσιά, μ’ ένα δέντρο ανθισμένο και απ' την άλλη μεριά να είναι ένα ξερό δέντρο στο δρόμο».

Εικόνα 1: Νυχτερινό όνειρο

Ο τρόπος συνδυασμού αυτών των τριών στοιχείων (δηλαδή, του σχεδίου, του χρώματος και της φαντασίας) είναι αυτό που δείχνει την πρωτοτυπία και τον προσωπικό του χαρακτήρα και είναι αυτό που διακρίνει το έργο ενός καλλιτέχνη από τα έργα άλλων.  

Ας πούμε ότι εμείς που έχουμε δει περισσότερα από δέκα έργα του Αρτινόπουλου, αν βρεθούμε σε μια έκθεση ζωγραφικής σε μια γκαλερί του εξωτερικού και δούμε ένα έργο του, νομίζω, ότι αμέσως θα αναγνωρίσουμε τον δημιουργό του.

Στα έργα του Αρτινόπουλου συναντάμε μερικά σχήματα που τα χρησιμοποιεί συχνά στους συμβολισμούς των έργων του. Γιατί όπως κάθε σουρεαλιστής ζωγράφος για να δώσει περιεχόμενο στα έργα του εκφράζει αφηρημένες έννοιες με συγκεκριμένα σχήματα. Παραδείγματος χάριν, πώς να απεικονίσει κανείς τη σκέψη που είναι μια αφηρημένη έννοια και ποτέ δεν πιάνεται; Ο Αρτινόπουλος την προσωποποίησε και της έδωσε μια άλλη υπόσταση. Την συμβολίζει με το καπέλο. 

 Στην Εικόνα 1  με τίτλο  «Μια δύσκολη σκέψη» βλέπουμε ένα καπέλο (δηλαδή μια σκέψη) μπροστά από δυο φρούτα. Ένα μήλο που θα μπορούσε να συμβολίζει κάτι κακό και ένα άλλο φρούτο που θα μπορούσε να συμβολίζει το καλό. Ή το κοινό τους σημείο που είναι το λιγότερο καλό ή λιγότερο κακό.  Και πιο κάτω ένα χέρι που προσπαθεί να κρατήσει ένα αντικείμενο που πονάει αφού έχει αγκάθια ή καίει αφού είναι έντονα κόκκινο.

Πώς να πάρεις απόφαση για ένα θέμα που πονάει, που καίει που έχει να κάνει με το καλό και το κακό;

Το μήλο είναι διάσπαρτο και έχει ξεχωριστή θέση στα έργα του ζωγράφου. Τα βλέπουμε σε διάφορες διαστάσεις μορφές και χρώματα. Πότε ολόκληρο, πότε μισό, πότε πράσινο, πότε κόκκινο και λοιπά. Όντως, αυτό το φρούτο δέχεται πολλές ανθρωπολογικές ερμηνείες, αλλά κυρίως είναι εγγεγραμμένο στο χριστιανικό μας υποσυνείδητο ως απαγορευμένο ή μη. Στα έργα του τα συναντάμε με  την έννοια της ευτυχίας, της δυστυχίας και του έρωτα. 

Στους πίνακές του βάζει τίτλο. Παίζει με τις λέξεις. Οι τίτλοι συνήθως μας βοηθάνε αλλά δεν μας στερούν τη γονιμότητα της σκέψης μας. 

Εικόνα 2: «Η ανάπαυλα

Ας δούμε την εικόνα 2: «Η ανάπαυλα» για να γίνει αυτό αντιληπτό. Η καρέκλα αντί για τέσσερα κανονικά πόδια στο ένα δίνει σχήμα γυναικείου τακουνιού. Η πρώτη σκέψη μπορεί να είναι επίκληση να χρησιμοποιηθεί αυτή η καρέκλα από μια γυναίκα. Παράλληλα για τον ίδιο πίνακα κάποιος θα έκανε και διαφορετικές σκέψεις. Βλέπουμε ένα καπέλο και μια μαγκούρα πάνω στην καρέκλα. Άρα η σκέψη (που συμβολίζεται με το καπέλο) ξεκουράζεται, κάνει ένα διάλειμμα. Έτσι δικαιολογείται και ο τίτλος «Ανάπαυλα»!

Άλλωστε μια αρχή του σουρεαλισμού είναι να αφήνει ελεύθερο τον θεατή να προσθέσει και αυτός στοιχεία, και να ερμηνεύσει αυτό που βλέπει όπως θέλει.

Στον πίνακα της Εικόνας 3: με τίτλο «Αγκαθωτές παλάμες» βλέπουμε δυο χέρια να βγαίνουν από τη θέση ενός κεφαλιού και να κρατούν τριαντάφυλλα με αγκάθια. Είναι περιπτώσεις καθαρής επίκλησης στη σχέση που υπάρχει μεταξύ σκέψης και πράξης. Πολλά μπορούμε να υποθέσουμε. Να  πούμε αμαρτωλά χέρια; Να πούμε σκέφτομαι να μη λερώσω τα χέρια μου; 

Στον πίνακα της Εικόνας 4: με τίτλο «Μυστικά δάκρυα» μάς μιλάει με καθαρά μεταφορικό τρόπο για τον θάνατο. Προκαλεί τον θεατή του να καταλάβει από μόνος του. Τον ταρακουνάει. Η ραχοκοκαλιά του ψαριού δεν αφήνει περιθώρια. Δείχνει ότι όλα τελειώνουν κάποια ημέρα. 

Στον πίνακα της Εικόνας 5: με τίτλο «Ένα όμορφο ζευγάρι» βλέπουμε δύο κορμούς ενωμένους και ένα μήλο τα οποία μας παραπέμπουν στον έρωτα. Ο έρωτας έχει μια ιδιαίτερη θέση στα έργα του. Μερικές φορές είναι μελαγχολικός και άλλες φορές είναι πολυδιάστατος. 

Όπως ο γραπτός και προφορικός λόγος μερικές φορές παρουσιάζει ιδιορρυθμίες· έτσι και στον  σουρεαλισμό συναντάμε παρεκκλίσεις με εικόνες. Το φαινόμενο της μεταφορικής σκέψης είναι πολύ σημαντικό και παρόν στα έργα του. Τέτοιου είδους μεταφορικής σκέψης με δυνατό συμβολισμό διακρίνουμε καθαρά στα παρακάτω έργα:

Στο έργο της Εικόνας 6 με τίτλο «Προς μια άλλη κτίση» αναλογιζόμαστε. Πως κατέκτησε τη γη και το σύμπαν ο άνθρωπος; Με τη μέτρηση, με τα μαθηματικά…. Έτσι πάει να κατακτήσει και νέες κτήσεις, νέους κόσμους….

Ο πίνακας της Εικόνας 7 με το παλτό στην κρεμάστρα αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο τη μοναξιά!!! 

Κάπως έτσι, αγαπητοί μου, η φαντασία του καλλιτέχνη προκαλεί και τη δική μας φαντασία. Έτσι στα έργα του δεν μας αφήνουν αδιάφορους.

Η θεματολογία του εστιάζει στις κοινωνικές ανισότητες και τα προβλήματα και τις αναζητήσεις του σύγχρονου ανθρώπου. 

Τα έργα του Αρτινόπουλου δεν βγαίνουν εκτός των ορίων της καλλιτεχνικής έκφρασης. Δεν ξεπερνάνε τα όρια ούτε της Ηθικής, ούτε της Θρησκείας, ούτε της Πολιτικής. Προκαλούν για σκέψη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν προσβάλλουν.

Ας δούμε τι λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης: «Πιο νέος, ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο και επισκεπτόμενος πολλές αίθουσες τέχνης, έμαθα πάρα πολλά και αυτά τα συγκρατώ στη σκέψη μου έτσι ώστε κάθε τι που δημιουργώ, να μην προσβάλει κανέναν».

Η φαντασία εισβάλλει στη Ναύπακτο με ακουαρέλες

Εκτός από το καθαρά σουρεαλιστικό έργο του ο Αρτινόπουλος έχει ζωγραφίσει και μερικές εκατοντάδες ακουαρέλες (δηλαδή υδατογραφίες)  με θέμα τη Ναύπακτο. Στις ακουαρέλες του αυτές ο καλλιτέχνης αποτυπώνει τα χαρακτηριστικά ιστορικά στοιχεία της πόλης από διαφορετικές οπτικές γωνίες με δημιουργική φαντασία. Στις απεικονίσεις του για τη Ναύπακτο δεν ενδιαφέρεται για την πιστή αναπαράσταση του τοπίου, αλλά μέσα από την αφαίρεση αναζητά και αναδεικνύει την ουσία του τοπίου, χωρίς να καταλήγει σε ακραίες σχηματοποιήσεις.

 Εικόνα 8

Έτσι οι ακουαρέλες αυτές βαλσαμώνουν τις φυσικές και ιστορικές ομορφιές της πόλης στη μνήμη μας.

Ο ίδιος λέει σχετικά: «Η ζωγραφική ενός τοπίου σ’ ένα κάδρο σου θυμίζει ένα τοπίο όπως είναι στην πραγματικότητα. Το να πας όμως κάπου, να πάρεις το τοπίο και να το εγκλωβίσεις στο μυαλό σου και έπειτα να το ξετυλίξεις στο σπίτι σου, τότε γεννιέται κάτι άλλο. Φτιάχνεις έναν λιτό πίνακα, αφαιρείς ό,τι δεν σου χρειάζεται και κρατάς τα στοιχεία που θέλεις. Δημιουργείς μια καινούργια εικόνα, για παράδειγμα, μιας πόλης και την ομορφαίνεις με τα δικά σου στοιχεία, τα σουρεαλιστικά ή τα διακοσμητικά. Ίσως έχετε δει τέτοιες ακουαρέλες με λιτές γραμμές, όπως είναι η Ναύπακτος των τεσσάρων εποχών που υπάρχουν στο Δημαρχείο. Είναι πολύ λιτοί πίνακες, συνδυασμένοι με πολλά χρώματα».

Στις ακουαρέλες του η πόλη είναι εξαϋλωμένη, σχεδόν σαν να ανέβηκε κι αυτή σε άλλη σφαίρα. Σαν να μας καλεί να πάψουμε να τη βλέπουμε κι εμείς μέσα από την πεζότητα της καθημερινότητας.

Το λιμάνι το φτιάχνει έτσι, ώστε να δείχνει στον θεατή ότι ο χώρος είναι ανοικτός, ότι από εδώ φεύγουν και εδώ έρχονται. 

Τα καράβια δεν είναι τα μεγάλα και επιβλητικά πλοία, αλλά οι βαρκούλες, που με ένα στυλ απλοϊκό χορεύουν μέσα και έξω από το λιμάνι. Ίσως για να μας θυμίζει τα παιδικά μας χρόνια.

Τη θάλασσα δεν την ζωγραφίζει ποτέ φουρτουνιασμένη. Πάντα γαλήνια, γαλάζια και στο βάθος ένας ήλιος κόκκινος. 

Στις περισσότερες απεικονίσεις της πόλης υπάρχει το παλιό πέτρινο ρολόι για να θυμίζει τον χρόνο που περνάει.

Σχεδόν πάντα τονίζεται το κάστρο για να θυμίζει ιστορία, προστασία και κληρονομιά.

Τέλος τα έργα του Αρτινόπουλου προκαλούν ενδιαφέρον, προβληματισμό και αισθητική. Μπορούμε να μιλάμε για αρκετή ώρα. 

Ο Γιάννης Αρτινόπουλος έχει συμμετάσχει με έργα του στις παρακάτω εκθέσεις ζωγραφικής. 

• Τη δεκαετία του 1960 στις Βρυξέλες πραγματοποιήθηκαν δυο ατομικές εκθέσεις. 
• 1985 στην gallery «Αγκάθι», Αθήνα.
• 1989 στη Δημοτική αίθουσα, Πάτρα.
• 2002 στην αίθουσα «Ναυπακτία» του Δήμου Ναυπακτίας, Ναύπακτο
• 2004 στην αίθουσα «Διέξοδος», Μεσολόγγι.
• 2006 στη Δημοτική αίθουσα, Λευκάδα.
• 2012 «Φετιχέ Τζαμί», Ναύπακτος

Παρόλο που δεν είναι από τους καλλιτέχνες που κυνηγάνε την προβολή και δεν διαθέτει δίκτυο δημοσίων σχέσεων είναι γνωστός σε καλλιτεχνικούς κύκλους της Ελλάδος και του εξωτερικού. Τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες αρκετοί επισκέπτες της Ναυπάκτου, επώνυμοι και ανώνυμοι, αναζητούν την κατοικία του ζωγράφου, ο οποίος πάντα με ευγένεια, καλοσύνη και υπομονή τους ξεναγεί και τους ταξιδεύει στον φανταστικό κόσμο της ιδιαίτερης τέχνης του.

Ο κ. Αρτινόπουλος έχει και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, όπως:

Πολλές φορές του ζητάνε και πηγαίνει και μιλάει σε μαθητές σε σχολεία. 

Έχει δημιουργήσει λογότυπα Συλλόγων, Εταιρειών και άλλων φορέων. Ίσως, περισσότερο γνωστό σε όλους μας να είναι το λογότυπο της Δημόσιας Επιχείρησης Ύδρευσης του δήμου Ναυπακτίας.

Το 2011, σχεδίασε το μνημείο εκτελεσθέντων Ναυπακτίων στην Πάτρα 1943-44 κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής.

Έργα του έχουν φιλοτεχνήσει εξώφυλλα παλιών βιβλίων. 

Τελειώνοντας, θέλω να πω ότι ο Γιάννης Αρτινόπουλος ακολούθησε έναν δύσκολο καλλιτεχνικό δρόμο σε μια συντηρητική επαρχιώτικη κοινωνία. Παρά ταύτα κατάφερε να αναγνωρισθεί από όλους η καλλιτεχνική του αξία. Αν και λίγοι καταλαβαίνουν την τέχνη του όλοι τον σέβονται και τον εκτιμούν.

Το ότι σήμερα τιμάται από τον Δήμο Ναυπακτίας και από έναν σοβαρό φορέα εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικό. 

Σας ευχαριστούμε